Stadsleven – The Happy City onderzoekt hoe een stad ontworpen kan worden om het geluk van haar bewoners te bevorderen. In deze gastcolumn verdedigt stadsgeograaf David ter Avest ons bijwijlen verlangen naar minder happy cities. Deze beleven we in romans, comics, films en games. Nu steeds meer mensen in de stad wonen investeren steden in de hele wereld zeer terecht in een prettig stedelijk leefklimaat. Een leefbare stad met gelukkige inwoners, wie kan daar op tegen zijn? De ruimte die wereldsteden als Barcelona, Parijs en New York momenteel letterlijk aan de fiets geven illustreert deze ontwikkelingen misschien wel het meest. Maar ook de niet zo happy city heeft een aantrekkingskracht op mensen. Niet om in te wonen, maar wel om even in op te gaan en om deze te beleven in verhalen. Even weg van dat schone en aangeharkte stadsleven, ook de onheilspellende en rauwe stad trekt. Die steden worden veelvuldig gecreëerd in misdaadromans, comics, films en games waar hoofdpersonages zich bewegen in de schaduwzijde van de stad.
Eind negentiende eeuw werden veel steden in een relatief korte tijd veel groter, drukker en viezer. In die ‘nieuwe’ steden werden, zo stelt Lara Schrijver, “velen plotseling geconfronteerd met mensenmassa’s, een ongekende anonimiteit, en de vraag hoe je in de openbare ruimte omgaat met personen die je niet kent.” De opkomende sociologie probeerde grip te krijgen op die onbekende, nieuwe stedelijke dynamiek. Het werk van de Duitse socioloog Georg Simmel speelt hierin een prominente rol. Voor schrijvers vormde deze nieuwe leefomgeving een bron van inspiratie, in spannende verhalen werden personages als Sherlock Holmes gecreëerd. Langzamerhand kwam, gevoed door de technologische vooruitgang, ook het sciencefiction genre op. Eveneens was een prominente rol voor de stad weggelegd, zoals in Fritz Lang’s Metropolis (1927), geïnspireerd op de skyline van New York die Lang vanuit de boot aanschouwde. Ook latere sci-fi films als Blade Runner, Minority Report en I, Robot Report nemen de stad (resp. Los Angeles in 2019, Washington in 2054 en Chicago in 2035) als decor, waar robots en geavanceerde apparatuur alles en iedereen in de gaten houden.
Die duistere en imperfecte drukke stad werd ook het decor van spannende romans en heldenverhalen. Want, zo schrijft Hans Keller, “met de stad was het archetype gevonden van het meest angstaanjagende dat een held kon overkomen: dwalen door een doolhof zonder middelpunt”. Niks happy, de stad had helden nodig. Eind jaren ’30 kwamen de Amerikaanse comics op, vol superhelden om de stad te redden. Batman en Superman vlogen door de straten om orde op zaken te stellen en Spiderman had de aanwezige hoogbouw hard nodig om boven het drukke verkeer te kunnen slingeren. Anders dan in de huidige tijd waar burgemeesters als Peñalosa en Bloomberg zichtbaar de stad weten te transformeren zijn steden als Gotham City compleet de weg kwijt. “My city screams! She needs me.”, roept superheld The Spirit in een oude, gelijknamige comic die in 2008 door Frank Miller werd verfilmd.
In games ben jijzélf de held. Waar je SimCity juist vriendelijk moet zijn voor je inwoners, is gesjoemel en gehossel het uitgangspunt in het, ook veel populairdere, Grand Theft Auto. Gebaseerd op bestaande steden (Miami heet Vice City, Los Angeles heet Los Santos) vind je in die steden weinig happiness en bovendien kun je het er zo bont maken als jezelf maar wilt. De fiets laat je waarschijnlijk staan. Ook in spellen als Driver en Tony Hawk Pro Skater kun je in rommelige stadswijken je uitleven door rond te schuren of overal over heen te grinden. Wereldsteden troeven elkaar tegenwoordig af met fietsvriendelijke omgevingen en etaleren enthousiast allerlei vormen van beleving in hun stad. Wanneer je vindt dat je stad verandert in een openluchtmuseum zijn er genoeg uitwegen om deze even te ontvluchten en om die andere stad te beleven. Kruip in de huid van een alter ego en baan je een weg door een verzonnen stad die misschien niet zo hoog scoort op een happy index, maar vast wel de moeite waard is om er te zijn. Bronnen:
- Schrijver, L. (2005). From Alphaville to Cyberville. The City of the Future in Science Fiction , In: OASE #66
- Keller, H. (2006). De gefilmde stad, in: De stad
Meer lezen?
- Klik door naar ons dossier ‘Happy City’ voor meer blogs over dit onderwerp.