Weg van het idealisme, duurzaamheid is iets geworden waar steden goed aan kunnen verdienen, een echte business opportunity. Waar liggen onze kansen? Maarten Hajer, hoofdcurator van de IABR–2016 die het thema The Next Economy draagt, komt tijdens de live talkshow Green Business van 25 april vertellen hoe duurzaamheid een onlosmakelijk onderdeel vormt van de next economy. In deze column laat hij hierover vast zijn gedachten gaan. 

Nederlands kwetsbare fossiele economie

Niemand kan de ‘Next Economy’ kennen. We kunnen haar slechts verkennen. Dat is nu wel een urgente opgave. We staan in feite op de drempel van een nieuwe tijd. We kijken terug op een periode van ongekende welvaart en voorspoed. Nationaal gemarkeerd door de wederopbouw en de economische groei die ons vanaf de jaren zestig begeleidde.

Terugkijkend is het ronduit opmerkelijk hoe weinig we hebben nagedacht over de energie die nodig was voor onze economie. Ver voor het gas in Groningen werd ontdekt waren we al van mening dat we nooit een tekort aan energie zouden hebben. Dat had alles te maken met de ontdekking van kernenergie. Die gold in de jaren vijftig als ‘energy, too cheap to meter’. Niets bleek minder waar. Ondertussen raakte de economie met de rugwind van fossiele brandstoffen lekker op stoom. Nederland bouwde in de naoorlogse jaren aan een sterke basis voor die fossiele economie. De achterkant is wel dat de Nederlandse economie, met zijn staal- en metaalsector, chemie en petrochemie, veel meer afhankelijk is van fossiel dan de ons omringende landen. En dus extra kwetsbaar.

Afrika iShack. Credits: Megan King

Klimaatcrisis is crisis van verbeelding

Nu, in 2015, weten we dat die fossiele economie niet langer de toekomst heeft. Niet omdat de fossiele brandstof op is. Maar omdat het verstoken van CO2 onze toekomst ondermijnt. We moeten dus de perspectieven voor een groene economie verkennen. Dit is een urgente opgave: kunnen we onze samenleving draaien met maar 5 tot 15% van de huidige CO2 emissies? Het is wel waar we ons in Parijs toe hebben verplicht.

Ten eerste moeten we erkennen dat de klimaatcrisis ook een crisis van de verbeelding is. Velen voelen zich thans af en toe als het konijn dat kijkt naar de koplampen van de aanstormende auto. We zien het gevaar, maar wat kunnen we doen? Het ontbreekt ons aan de perspectieven die ons aangeven hoe we verder kunnen; de vergezichten die laten zien dat er kansen liggen in een groene, circulaire economie.

Ten tweede moeten we de rekenmodellen die nu bepalen wat haalbaar en wenselijk is aanpassen. We meten de wereld in termen van de oude economie. We zullen moeten ‘herwaarderen’ en onze parameters aanpassen. Doen we dat niet dan werken we in de context van de huidige ‘gefinancialiseerde’ economie waarin het creëren van meer financiële waarde voorop staat. In de Next Economie zal echter de maatschappelijke waarde het primaat moeten hebben. Dit is ook een ontwerpopgave.

2050 An Energetic Odyssey_Offshore wind farm Horns Rev (Denmark). Credits: Christian Steiness

Kruisbestuiving van planologen én ontwerpers

In de huidige crisis van de verbeelding kunnen ontwerpers en planologen aan de bak. We hebben vista’s nodig, wervende vergezichten. Geen fantasieën maar goed beredeneerde ‘denk-beelden’. Maar we hebben daarnaast nu interdisciplinaire samenwerking nodig. Wat zijn de maatstaven om te beoordelen wat ‘goeie’ projecten zijn? In welke stad willen wij leven? Hoe willen wij dat onze pensioenreserves worden ingezet? En hoe kunnen we die visie ‘inregelen’ in de modellen die bepalen wat ‘kosten’ en wat ‘baten’ zijn? De toekomst vraagt om kruisbestuiving. Filosofie, economie en ruimtelijk- en industrieel ontwerp hebben elkaar veel te bieden maar vinden ze ook de moed om hun werkprocessen te veranderen?

Meer lezen?

• Maarten Hajer, hoofdcurator IABR–2016 The Next Economy en hoogleraar Urban Futures aan de Universiteit Utrecht, is bij de live talkshow Stadsleven ‘Green Business‘ op 25 april te gast om te vertellen over hoe duurzaamheid een onlosmakelijk onderdeel vormt van de next economy.
• Klik hier voor meer blogs en columns over Stadsleven ‘Green Business’