Het lijden van de gewone mens

door Tracy Metz

Tijdens zijn studie aan de Rietveld academie ging Ronald Ophuis naar Parijs. Daar zeg hij een schilderij dat hem recht tussen de ogen trof: ‘Het vlot van de Medusa’ uit 1818 van Géricault. ,,Het klassieke voorbeeld van het lijden van Christus heeft mij nooit zo aangesproken, maar op dat schilderij zag ik ineens het lijden van gewone mensen. Daar heb ik me in geschoold.”

Ronald Ophuis is maandag 29 april te gast in mijn live talkshow Cinema Stadsleven: Shell Shock om 19u in Eye Filminstituut. Hij schildert vaak gruwelijke taferelen. De mannen van Srebrenica die geblinddoekt wachten op het schot. Verkrachting in de gevangenissen van Irak of Syrië, of een gevangene die op het punt staat met een steen een spijker in zijn hoofd te slaan om aan dat lijden een eind te maken. ,,Mijn werk is een onderzoek waar de mens toe in staat is.”

Sommige beelden krijg ik níet meer uit m’n hoofd, zelfs zo dat ik zou willen dat ik ze nooit had gezien. Inderdaad, verzamelaars hebben soms ook moeite om zijn werk thuis boven de bank op te hangen. 

Zijn doel, zegt hij, is om empathie op te roepen met hen die lijden. ,,Het zijn vaak gewone mensen – burgers, journalisten, activisten. De daders zijn óók vaak gewone mensen, en sommigen zijn dader én slachtoffer tegelijk, zoals de kindsoldaten in Sierra Leone. Ik neem het op voor de slachtoffers. Vanuit ons bestaan in het westen is het moeilijk je ermee te identificeren.”

Ophuis beschouwt zichzelf dan ook als activist. ,,Toen ik begon met schilderen, eind jaren negentig, was het activisme taboe, het was nog erger dan exploitatie. Ik ben ook weleens beschuldigd van exploitatie. Nu móet je juist activist zijn.” Schiet je niet je doel voorbij, vraag ik hem, als die beelden zo veel weerzin opwekken? ,,Sommige mensen worden er woedend om, ja.”

Door van die schrijnende taferelen kunst te maken hoopt hij dat er een zekere verzachting van het beeld optreedt, waardoor het makkelijker wordt om erover na te denken dan als het een foto was. ,,Als kunstenaar wil je een beeld scheppen, als journalist ben je op zoek naar informatie. De schok van een foto verdwijnt, de emotie die een kunstwerk oproept blijft langer.”

Cinema Stadsleven: Shell Shock, maandag 29 april om 19u in Eye, info en tickets https://www.eyefilm.nl/film/cinema-stadsleven-shell-shock?program_id=260688